İmparatorluk terbiye ve tecrübesine sahip Türk asıllı Osmanlı aydınları, ayrılıkları körüklememek için her şeye rağmen çok dikkatli hareket etmişlerdir. Genç Kalemler’de yazanların bu konuda ne kadar hassas olduklarını biliyoruz. Türkçülük hareketlerine hız kazandıranlar, Çar’ın polislerinden kaçarak soluğu İstanbul’da alan Akçuraoğlu Yusuf, Ahmet Agayef, Hüseyinzâde Ali ve Mehmed Emin Resulzâde gibi “Ceditçi” aydınlardır. İkinci Meşrutiyet’in ilanı, Türkiye’yi onlar için ideal bir sığınak haline getirmişti. Bu aydınlar, ittihâd-ı anâsır iddiasıyla ortaya çıkan, ancak çok geçmeden hayal kırıklığına uğrayan İttihat ve Terakki’nin daha sonra benimsediği pantürkist politikanın merkezinde yer alacak, dernekler kurup dergiler çıkaracaklardır.
Örgütlü ilk Türkçü hareket, Akçuraoğlu’nun teşebbüsüyle 1909’da kurulan ve 1911 yılında aynı adla bir de dergi çıkaran Türk Derneği’dir. Yine Akçuraoğlu’nun önayak olduğu Türk Yurdu Cemiyeti de aynı yılın 31 Ağustos’unda kurulmuştur.
Türk Yurdu Cemiyeti’nin fikirlerini yaymak için bir dergiye ihtiyacı vardı. Bütün Türklerin tanışıp birbirlerinden haberdar olmalarına, iktisadî ve ahlâkî bakımdan yükselmelerine çalışacak, bu maksatla hazırlanan yazılarda bütün Türklerin okuyup anlayabileceği sade Türkçeyi kullanılacak bir dergi… Bu derginin temel hedefi, Türk unsurunun siyasî ve iktisadî çıkarlarını savunmaktı, ancak bunu yaparken diğer unsurlar arasında ihtilaf yaratabilecek aşırılıklardan kaçınmalıydı.
Mehmed Emin (Yurdakul) Bey adına izin alınmakla beraber onun Erzurum’a vali olarak tayin edilmesi üzerine Akçuraoğlu Yusuf Bey’in mes’ul müdürlüğünde yayın hayatına başlayan Türk Yurdu’nun ilk sayısı 17 Teşrinisani 1327 (30 Kasım 1911) tarihinde çıkar ve o kadar büyük bir ilgiyle karşılanır ki, birkaç defa yeniden basılır. Kısa sürede Türkiye’de ve Türkiye dışında geniş bir okuyucu kitlesine sahip olan Türk Yurdu, bir bakıma Gaspıralı İsmail Bey tarafından Kırım’da çıkarılan Tercüman gazetesinin misyonunu Türkiye’de üstlenmiştir.
Türk intelijansiyasının önemli isimlerini bir araya getirmeyi başaran ve Türk Yurdu Cemiyeti’nin kapanması üzerine, ondan bir yıl kadar sonra kurulan Türk Ocağı’nın yayın organına dönüşen Türk Yurdu, Peyami Safa’nın ifadesiyle, “bir millete ait tek realitenin üç cephesini birbirinden ayıran ana düşünce akımları”ndan birini, yani Türkçülüğü temsil ettiği için uzun ömürlü olmuştur.
Türk Yurdu, Birinci Dünya Harbi yıllarında ve Türk Ocakları 1931’de kapatıldıktan sonra uzun sürelerle yayınına ara vermiş, sonraki yıllarda da sık sık kapanmıştır. Ancak Kasım 1987 tarihinde sekizinci defa yeniden başlayan Türk Yurdu, yirmi dört yıldır yayınına istikrarlı bir şekilde devam ediyor. Zorunlu fasılalara rağmen, 1911’den itibaren, yaşadığımız macerayı adım adım takip edebileceğimiz bir dergi olan Türk Yurdu’nun ilk 26 cildi on üç yıl önce yeniden yayımlanmıştı. Eski harfli ciltleri yeni harflere aktarılarak, 1928-1931 yılları arasında çıkanlar da tıpkıbasımı yapılmak suretiyle…
Türk Yurdu’nun bugünkü yönetimi ise, dergilerinin kuruluşunun 100. yılını, 2011’in bütün sayılarını Türk tarihinin, dilinin, kültürünün, toplum yapısının ve tabii Türk Ocakları ve Türk Yurdu dergisinin çeşitli açılardan enine boyuna incelendiği 250’şer sayfalık “muhalled” sayılar yayımlayarak kutluyor. Yılsonunda aşağı yukarı üç bin sayfalık dev bir külliyat ortaya çıkmış olacak. Çok sayıda yazar ve bilim adamının önemli yazılarla katkıda bulunduğu bu özel sayıların her kütüphanede bulunması gerektiğine inanıyorum.
Yeri gelmişken, Türk Edebiyatı Vakfı’nın da Genç Kalemler dergisinin başlattığı “Yeni Lisan” hareketinin 100. yılını bir “Yeni Lisan Hareketi ve Millî Edebiyat” başlığını taşıyan bir sempozyumla değerlendirdiğini duyurmak isterim. Bu ay sonunda (29-30 Nisan) vakfın Sultanahmet’teki merkezinde gerçekleştirilecek olan sempozyum, Türk Dil Kurumu’yla ortaklaşa hazırlandı.
Son olarak şunu hatırlatmak istiyorum: Gelecek yıl, yani 2012, Balkan Harbi’nin 100. yılıdır. Hükümetimiz, ordumuz, üniversitelerimiz, Türk Tarih Kurumu’muz vb. ne gibi hazırlıklar yapıyor, merak ediyorum.
07 Nisan 2011, Perşembe
http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1118197&title=turk-yurdu-100-yasinda
