İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden 1986 yılında mezun oldu. 1992 yılında aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu danışmanlığında yüksek lisansını, 2001 yılında da Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Mücteba İlgürel danışmanlığında doktorasını tamamladı.
1988-1994 yıllarında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde tasnif personeli olarak çalıştı. 1994-2015 yılları arasında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapan Topal, 2013 yılında Yeniçağ Tarihi alanında doçent oldu.
2015 yılında Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne geçen Mehmet Topal, buradaki vazifelerinin yanı sıra Anadolu Üniversitesi Rektör danışmanlığı, Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Anadolu Üniversitesi Yurt Dışı Türkler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevlerini yaptı.
Mehmet Topal, Türk Dünyasına ilişkin görevleri esnasında paydaş kurum ve ülkelerin temsilcileri ile bir araya gelerek uluslar arası kongre, sempozyum, çalıştay, sergi, konferans ve konser gibi faaliyetlerin tertip heyetinde yer aldı ve ortak çalışmalara dair toplantıların yapılması ve kitaplaşmasında editörlük hizmetlerinde bulundu. Halen Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekan yardımcılığı, Tarih Bölümü öğretim üyeliği ve Anadolu Üniversitesi Yurt Dışı Türkler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevlerine devam etmektedir.
